رابطۀ درون‌مایه و ساختار در سه رمان دفاع مقدّس از سه نویسنده (احمد دهقان، اسماعیل فصیح، احمد محمود)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران

2 استاد گروه زبان وادبیات فارسی، دانشگاه تهران

چکیده

آثار به‌جامانده از هشت سال دفاع مقدس از دو منظر قابل بررسی است: جنبۀ مادی که مالامال از رنج طاقت‌فرسا و خسران است و جنبۀ معنوی که ظهور اعتمادبه‌نفس و خودباوری است. بشر هویتی جمعی و تاریخی دارد. آدمیان امروز، فردای خویش را از فراز شانه‌های گذشتگان به نظاره می‌نشینند و بینش و روش‌های آن‌ها در بستر همین هویت تاریخی و جمعی شکل می‌گیرد. داستان یکی از بهترین قالب‌های ادبی است که می‌تواند خاطرات خوش یا ناخوش را در ضمیر نسل‌ حاضر و نسل‌های آتی ماندگار نماید. برای اینکه پیکرۀ داستان از استحکام بیشتری برخوردار گردد، می‌بایست تمامی عناصر یا اجزای تشکیل‌دهندۀ ساختار در تعامل با یکدیگر بوده و کارکردی هماهنگ و همسو با مضمون داشته باشند. پژوهش پیش رو با هدف یافتن این ارتباط در آثار داستانی منتخب دفاع مقدس انجام شده است. برای تبیین موضوع، مجموعه‌ای از عناصر که این امکان را برای ما مهیا می‌کند تا در کل آثار منتخب یک اندیشۀ معنی‌دار را درک نماییم، مدنظر قرار داده‌ایم. به این منظور سه رمان سفر به گرای 270 درجه از احمد دهقان، زمستان 62 از اسماعیل فصیح و زمین سوخته از احمد محمود مورد تحلیل قرار گرفته است. نتیجۀ این تحقیق نشان می‌دهد ساختار این آثار برجسته در جهت تحکیم درون‌مایۀ آن‌هاست، که همانا حکایت همیشگی تاریخ کشور ما یعنی ویرانی شهرها، به خاک و خون کشیده‌شدن مردم بی‌گناه، مقاومت ملت سلحشور ما در برابر ظلم ستمکاران و سرانجام پیروزی بر دشمن نابکار بوده است. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل محتوا به‌کمک منابع موجود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Relationship Between Theme and Structure in Three Holy Defense Novels by Three Authors (Ahmad Dehqan, Esmail Fasih, Ahmad Mahmoud)

نویسندگان [English]

  • Mahboubeh Bani Mahjour 1
  • Manoochehr Akbari 2
1 PhD Candidate of Persian Language and Literature, University of Tehran
2 Professor of Persian Language and Literature, University of Tehran
چکیده [English]

The works written during the eight-year Holy Defense can be discussed in two ways: the material which is characterized by excruciating pain and loss; and the spiritual which is characterized by the rise of self-esteem and confidence. Human beings have a collective and historical identity. Modern man whose insight and manners are formed on such a historical and collective identity sees his future through the eyes of his ancestors. Stories are one of the most important literary genres through which favorable and unfavorable memories can be perpetuated in the mind of contemporary and future generations. In order to have a coherent narrative, all elements or the constituents of the structure need to interact with one another and have a harmonic relation with the content. The present research aims to investigate this relation in selected Holy Defense stories, focusing on a set of elements that enable the researchers to have a common, meaningful idea in the selected works. To this end, three novels including Ahmad Dehqan’s Journey to Heading 270 Degrees, Esmail Fasih’s Winter 62 and Ahmad Mahmoud’s The Scorched Earth have been analyzed. The result of the study shows that the structures of these prominent works serve the consolidation of their themes which contain the long-standing history of our country, namely the destruction of cities, the massacre of innocent people, the resistance of our brave nation against oppressors, and finally victory over the nefarious enemy. This study applies content analysis as the methodology using available sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • theme
  • structure
  • Journey to Heading 270 Degrees
  • Winter 62
  • The Scorched Earth
  1. حنیف، م. و محسن حنیف (1388). کندوکاوی پیرامون ادبیات داستانی جنگ و دفاع مقدس. تهران: صریر.
  2. دهقان، ا. (1393). سفر به گرای 270 درجه. چ۲۰. تهران: سورۀ مهر.
  3. رهبر معظم انقلاب. (اسفند 1392). سخنرانی رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان اردوهای راهیان نور کشور [پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری].
  4. سرشار (رهگذر)، م.ر. (1387). ورود نویسنده به ساحت داستان وخروج شخصیت‌ها از آن. چ۲. مشهد: به‌نشر.
  5. سلیمانی، ب. (1380). تفنگ و ترازو: نقد رمان‌های جنگ. تهران: روزگار.
  6. شمیسا، س. (1381). نقد ادبی. تهران: میترا.
  7. شوهانی، ع. (1395). سیری در رمان جنگ دهۀ 60.  مجلۀ تاریخ ادبیات، 3،  153-171.
  8. غنی، گ.س و دیگران (1394). تحلیل زیبایی‌شناختی چند عنصر داستانی در سه رمان رضا امیرخانی: ارمیا، من او، بیوتن. مجلۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 37، 55-88‌.
  9. فصیح، ا. (1396). زمستان 62. چ۹. تهران: ذهن‌آویز.
  10. محمود، ا. (1394). زمین سوخته. چ۱۱. تهران: معین.
  11. مستور، م. (1386). مبانی داستان کوتاه. چ۳. تهران: مرکز.
  12. میرصادقی، ج. (1394). عناصر داستان. چ۹. تهران: سخن. 
  13. میرعابدینی، ح. (1386). صد سال داستان‌نویسی ایران. ج3و4. چ۴. تهران: چشمه.