بن‌مایه‌های بیداری و پایداری در شعر محمدرضا شبیبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان وادبیات عربی ،دانشگاه تهران

2 دانشیارگروه زبان ادبیات عربی،دانشگاه تهران

چکیده

در اواخر دهة نوزدهم و اوایل بیستم، عراق از جمله کشورهایی بود که تحت یوغ و بردگی سلطه‌گران داخلی و خارجی قرار گرفت. این کشور در سال 1534 میلادی زیر سلطة دولت مستبد عثمانی رفت و در سال 1918 به تصرف دولت انگلیس درآمد و تا مدت‌ها زیر بار بی‌عدالتی و تفرقه و فساد ناشی از سیاست‌های فریبکارانه و ذلت بار آنها رنج می‌برد. در این میان شاعران با بهره‌گیری از زبان و قلم ادبی خویش، نقش عمدة تبلیغاتی را در بیداری و بسیج مردم علیه نفی ظلم و بیداد بر عهده داشتند و با قلم و ابزار قوی ادبی خویش نقش مهمی در صحنة جامعه بازی می‌کردند. یکی از شاعران مشهور بیداری و مقاومت ملت عراق، محمدرضا شبیبی است که به‌دلیل مبارزات سیاسی و عملی خود از جایگاه برجسته‌ای در ادبیات قرن نوزدهم و بیستم این کشور برخوردار شده است؛ به‌طوری زبان گویای وی در بیان مسائل و عوامل فساد داخلی و خارجی، شوری مضاعف در روح بیداری در جامعه عراق دمانده است. در پژوهش حاضر با به کارگیری روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر برخی عناوین مطرح در ادبیات پایداری چون؛ دعوت به اتحاد و مبارزه با استبداد داخلی، استعمارستیزی، توانستیم نقش عملی مؤثر او را در ادبیات پایداری عراق به تصویر بکشیم و او را به‌عنوان یک شاعر میهن‌دوست عراق معاصر به حساب آوریم.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Themes of Awakening and Resistance in Mohammed Ridha Al-Shabibi’s Poetry

نویسندگان [English]

  • Dana Talebpour 1
  • Masoumeh Shabestari 2
1 Associate Professor of Arabic Language and Literature, University of Tehran
2 Associate Professor of Arabic Language and Literature, University of Tehran
چکیده [English]

In the late nineteenth and early twentieth centuries, Iraq was among those countries that were subjected to domestic and foreign colonizers. In 1534, the country went under the rule of the Ottoman Empire and was dominated by the British government in 1918. As a result, for a long time, Iraq suffered from injustice, disintegration and corruption caused by deceptive policies. Meanwhile, poets used their literary merit to play a major role in the awakening and mobilization of people against the neglect of oppression and oppression, and played a significant role in the social scene with their literary power. One of the most famous poets writing for the awakening and resistance of the Iraqi people is Mohammed Ridha Al-Shabibi who has enjoyed a prominent place in the Iraqi literature of the nineteenth and twentieth centuries due to his political and practical struggles. His clear language in expressing domestic and foreign corruption has inspired an increasing passion for the awakening of the Iraqi nation. Using a descriptive-analytical method and relying on some topics in the resistance literature such as invitation to unity and struggle against domestic tyranny and colonialism, in this research, we were able to portray the poet’s effective role in the Iraqi resistance literature and consider him as a patriotic poet in modern Iraq.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iraq
  • poetry
  • resistance
  • awakening
  • Mohammed Ridha Al-Shabibi
.   آل محبوبة، الشیخ باقر.(1989). ماضى النجف وحاضرها. ج1. بیروت: دارالأضواء.
۲.   بدیع، شریف محمد.(بی‌تا). النهضة العربیة الحدیثة. العراق.
۳.   الحیدری، إبراهیم .(2013). الشخصیة العراقیة البحث عن الهویة. بیروت: دارالتنویر.
۴.   ‌الخازن، ویلیم.(1986). الشعر والوطنیة فی لبنان و البلاد العربیة. الطبعة الثانیة .بیروت: دارالمشرق.
۵.   الخاقانی، علی .(1408هـ). شعرا الغری أو النجفیات. الجزء التاسع. قم: مطبعه بهمن.
۶.   رؤوف، واعظ.(1974). الاتجاهات الوطنیة فی الشعر العراقی الحدیث. بی‌جا. دارالحریة للطباعة و النشر.
۷.   الشبیبی، محمدرضا.(1940) .دیوان الشبیبی. القاهرة: جمعیة الرابطة العلمیة الأدبیة.
۹.   شکری، غالی.(1366). ادبیات مقاومت. ترجمه محمدحسین روحانی. تهران: نشر نو.
۱۰.‌ شناوة، علی عبد.(1995). الشبیبی فی شبابه السیاسی. بی‌جا: دارکوفان للنشر.
۱۱. صبری، محمد .(1912). شعراء العصر، الجزء الثانی. مصر. المطبعه الهندیة.
۱۲. الصغیر، محمد حسین علی .(2009)، قادة الفکر الدینی و السیاسی فی النجف الأشرف، الطبعة الثانیة. لبنان: البلاغ.
۱۳. علوان، قصی سالم .(1975). الشبیبی شاعرا. بغداد: منشورات وزارة الإعلام.
۱۴. کرمانج، شیرکو.(2015). الهویة والأزمة فی العراق. ترجمة عوف عبدالرحمن عبدالله. بیروت: دارالساقی.
۱۵. الکرملی، انستانس ماری.(1919). خلاصة تاریخ العراق منذ نشوئه إلی یومنا هذا. البصرة: مطبعة الجکومة بالبصرة.
۱۶. میرصادقی، جمال ؛ میرصادقی، میمنت.(1377). واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی: فرهنگ تفصیلی اصطلاح‌های ادبیات داستانی. تهران: مهناز.
۱۷. نقاش، إسحاق .(1996). شیعة العراق. ترجمة عبدالاله النعیمی، دمشق: دارالمدی.
۱۸. دادخواه، حسن و تابع جابری، ناصر.(1391).«مظاهر المقاومة فی شعر مظفر النواب». بحوث فی اللغة العربیة وآدابها. العدد6. صص 55-74.
۱۹. الزیات، احمد حسن.(1386). «تاریخ العراق المعاصر فی حیاة الشبیبی». البلاغ. العدد الثانی. السنه الاولی. ربیع الاول. صص 57-71.
۲۰. غزوان، عناد.(1386). «شاعریة الشیخ محمدرضا الشبیبی». البلاغ. العدد الخامس. السنة الأولی. صص337-348.
۲۱. موسی آبادی، رضا ؛ فخر اسلام، بتول.(1397). «بازتاب هویت ملی و مؤلفه‌های آن در شعر شاعران برجستة مشروطه». فصلنامه مطالعات ملی. سال بیستم، دوره77. شماره1. صص 39-58.
سایت‌های اینترنتی
۲۲. الشیخ محمدرضا الشبیبی و جهوده الصحافیه: http://alssafat.net، 14/11/2014 (فریق الصافات).
۲۳. غزای عمران، سعدی. عندما یکون السیاسی شاعرا: almadasupplements.net، 24/10/2012.
۲۴. قاسمی، قاسم. حوزه نجف در برابر هجوم استعمار. 1376. ش84. (قابل دسترسی در پایگاه: https://hawzah.net).