بررسی انواع مضامین پایداری در بخش حماسی شاهنامۀ فردوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین

2 استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شاهد

چکیده

ادبیّات پایداری، روایتگر داستان مقاومت ملت­هایی است که خاک و اعتقاداتشان مورد تجاوز بیگانگان قرار گرفته است و در این میان، آثاری که بیانگر رشادت­های این قوم است، مشحون است از مضامینی پایداری که می­تواند بسته به فرهنگ آن قوم،  در اشکال مختلفی ظهور کند. در ایران، شاهنامۀ فردوسی به عنوان نخستین منظومۀ پایداری ایرانیان، بیانگر رابطه­ای معنادار میان حماسه­های خود و مضامین ادبیّات پایداری است که این مضامین در آن، به سه شکل: مختص، مشترک و تطبیقی پدیدار گشته است؛ مضامین مشترکی چون: میهن­دوستی، دعوت به اتحاد و هم­دلی، ترسیم چهرۀ رنج­کشیدۀ مردم و... و مضامین مختصّی چون: تنها جنگیدن، پای­بندی به نام، رزم­افزاری، احترام به کشتگان دشمن و همچنین مضامین تطبیقی­ای نظیر: ستایش آزادی در قالب ستایش آزادگان، دعوت به مبارزه از سران به جای دعوت از عموم مردم و ... که در این میان، مضامین مشترک که شامل مضامین شاخص و ثابت ادبیات پایداری در میان تمامی ملت­هاست، نسبت به سایر مضامین، از بسامد بیشتری برخوردار است. این مقاله به روش تحلیل محتوا با هدف اثبات وجود پیشینۀ ادب پایداری در ایران، با بیان مضامین مختلف ادبیات پایداری در بخش حماسی شاهنامۀ فردوسی، آن را به‌عنوان اثری جامع از منظر ادبیات پایداری معرفی نموده است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating Themes of Resistance in the Epic Section of Ferdowsi’s Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Zahra Asgari 1
  • Ahmad Forouzanfar 2
1 PhD Candidate of Persian Language and Literature, Imam Khomeini International University
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Shahed University
چکیده [English]

Resistance literature narrates the stability and resilience of nations whose lands and beliefs have been invaded by foreigners and enemies. Meanwhile, the works that express the bravery of this people are full of resistance themes that can appear in different forms depending on the culture of that people. In Iran, Ferdowsi’s Shahnameh, as the first versification of Iranians’ resistance, expresses a meaningful relationship between his epics and the themes of resistance literature in which these themes have appeared in three forms: specific, common and comparative; common themes such as patriotism, calling for unity and empathy, depiction of the suffering faces of people, etc., and specific themes such as fighting alone, adhering to fame, ammunition, respecting the dead of the enemy, as well as comparative themes such as praise of freedom in the form of praise of veterans, invitation of the leaders to fight instead of inviting the general public to do so, etc. Among these, some themes that cover the prominent and fixed themes of resistance literature are more prevalent among all nations, finding a higher frequency than other subjects. This article, using content analysis method with the aim of proving the existence of resistance literature in Iran and pointing out different themes of resistance literature in the epic section of Ferdowsi’s Shahnameh, has introduced the work as a comprehensive work from the perspective of resistance literature.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • components of resistance
  • epic
  • Shahnameh
  • Ferdowsi
بهبودی، هدایت ا... .(1370). «هنر مقاومت». سوره. ش 32. صص5-17.
۲.   بصیری، محمدصادق.( 1388). سیر تحلیلی شعر مقاومت در ادبیات فارسی. کرمان: انتشارات دانشگاه شهیدباهنر.
۳.   تقی­زاده تبریزی، علی. (1382). گلبانگ حماسه. تبریز: رسا.
۴.   چهرقانی برچلویی، رضا. (1383). «شاهنامۀ فردوسی نخستین منظومۀ پایداری». فصلنامۀ شعر. ش39، صص:31-36.
۵.   راشدمحصل، محمدرضا.(1369). «اشارۀ توصیفی به برخی از عناصر بنیادی حماسۀ ملی». نشریۀ فرهنگ. ش7. صص: 79-120.
۶.   ریاحی، محمدامین. (1375). فردوسی (زندگی، اندیشه و شعر او). تهران: طرح نو.
۷.   سجودی، فرزان. (1385). «ساختار شعر پایداری». نشریۀ بیناب سورۀ مهر. ش10. صص: 158-163.
۸.   سنگری، محمدرضا. (1383). «ادبیات پایداری». فصلنامۀ شعر. ش39. صص: 45-53.
۹.   فردوسی، ابوالقاسم. (1387). شاهنامه. به کوشش عبدا... اکبریان‌راد. چ چهارم.تهران: الهام.
۱۰. فضیلت، محمود. (1389). «تصویرپردازی فردوسی از ابزارهای جنگ و پایداری». نامۀ پایداری. ش3. صص:114-135.
۱۱. قاسم­زاده، بهجت. (1390). «مقایسۀ جلوه­های پایداری در حماسۀ دینی یادگار زریران و گشتاسب­نامۀ دقیقی». نشریۀ ادبیات پایداری. ش5. سال سوم. صص: 343-362.
۱۲. عسگری، زهرا. (1396). «مضامین شاخص ادبیات پایداری در بخش حماسی شاهنامه فردوسی». نشریۀ ادبیات پایداری. ش17. سال نهم. صص: 253-270.
۱۳. عسگری، زهرا.(1393). «شناخت بن­مایه­ها و مضامین ادبیات پایداری در بخش حماسی شاهنامۀ فردوسی». پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شاهد تهران به راهنمایی احمد فروزانفر و مشاورۀ دکتر فریده داوودی مقدم.
۱۴. کزازی، میر جلال­الدین. (1380). مازهای راز (جستارهایی در شاهنامه). چ دوم. تهران: نشر مرکز.
۱۵. ناتل خانلری، پرویز. (1313). «سپاه و جنگ در شاهنامۀ فردوسی». مجلۀ مهر. ش5. صص: 569-578.