عرفان در شعر دفاع مقدّس خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز.

چکیده

جنگ‌ها، حوادثی سهمگین، خشن، بی‌رحم، مهلک و مخرب‌اند. ذاتی خون‌ریز، ویران‌ساز و نابودگر دارند. شعر جنگ، اگر تنها و فقط شعر جنگ باشد ربط چندانی به عرفان و آموزه‌های عرفانی پیدا نمی‌کند. عرفان و آموزه‌های عرفانی هم با ذات خشن و بی‌رحم جنگ، تناسب چندانی ندارد. بروز و ظهور هر یک از آن‌ها به روحیه‌ای خاص- متفاوت- مربوط می‌شود، عرفان با خلق‌وخویی نرم و آرام و جنگ با رفتاری خشن و ستیهنده، تناسب بیشتری دارند. بر اساس یافته‌های این پژوهش تحلیلی-توصیفی در شناخت پیوند میان عرفان و شعر جنگ، در شعر دفاع مقدس، میان دو حوزة عرفان و جنگ- به‌رغم تفاوت‌هایشان- پیوندی خجسته و سودمند شکل می‌گیرد که ازقضا در سرنوشت جنگ نیز نقش مهمی ایفاء می‌کند. شاعران دفاع مقدس در جنگ سروده‌های خود با بیان حالات و مقامات رزمندگان، شهدا، آزادگان، مفقودین، مجروحین و ایثارگران از سویی و از سویی دیگر، با بیان درجه و مرتبه آن‌ها در طی کردن هفت وادی سیر و سلوک، رزمندگان را در جایگاه سالکان و عارفان قرار می‌دهند. عارفان و سالکانی که حالات و مقامات و طی طریق آن‌ها با اسلاف پیشین خود البته تفاوت‌هایی هم دارد. شیوه و مسلک عرفانی آن‌ها، بسیار زودبازده، فشرده و پویاست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mysticism and War Poetry in Khuzestan

نویسنده [English]

  • Davoodreza Kazemi
Ph.D in Persian Language and Literature, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Shahid Chamran University, Ahvaz.
چکیده [English]

ars are violent, cruel, deadly, and destructive. They have a bloody and destructive nature. If it is the only poetry of war, it has little to do with mystical mysticism. Mysticism does not align well with the violent and cruel nature of war. The emergence of each of them is related to a specific spirit - and also different - mysticism is more suited to a soft and calm temperament, while war is associated with violent and oppressive behavior. In the poetry of war, a blessed and useful connection is formed between the two realms of mysticism and war, which, ironically, also influences the outcome of war. Studies show that war poets express the emotions and experiences of warriors, martyrs, freedmen, missing, wounded, and martyrs. They also depict their status and position as they navigate through the seven valleys of their journey. By doing so, they guide warriors to adopt the roles of seekers and mystics. Mystics and seekers have unique states and authorities that differ from those of their predecessors. Their mystical method is very efficient, intensive, and dynamic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mysticism
  • War
  • Khuzestan

مراجع

  1.  

    1. اکبری مزدآبادی، علی. (1391). کتاب آهنگران، (خاطرات و نوحه‌های حاج صادق آهنگران). تهران: نشر یازهرا (س).
    2. امین‌پور، قیصر. (1363، الف). در کوچة آفتاب، چاپ نخست. تهران: حوزة هنری.
    3. امین‌پور، قیصر. (1363، ب). تنفس صبح، چاپ نخست، تهران: حوزة هنری.
    4. امین‌پور، قیصر. (1372). آینه‌های ناگهان، چاپ نخست، تهران: افق.
    5. امین‌پور، قیصر. (1380). گل‌ها همه آفتابگردانند، چاپ نخست، تهران: مروارید.
    6. امین‌پور، قیصر. (1386). دستور زبان عشق، چاپ نخست، تهران: مروارید.
    7. انصاری، خواجه عبداللّه. (1354). مقامات معنوی (ترجمه و تفسیر منازل‌السائرین)، به قلم محسن بینا، چاپ دوم.
    8. انصاری، خواجه عبداللّه. (1372)، مجموعۀ رسائل فارسی، به تصحیح و مقابلۀ سه نسخه و با مقدمه: محمد سرور مولایی، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.
    9. برمکی، رحمت‌اله. (1387). سطرهای پایانی به مقدمه حمله می‌کنند، رشت: فرهنگ ایلیا.
    10. بقلی شیرازی، روزبهان. (1374). شرح شطحیات، تصحیح و مقدمه هانری کربن، چاپ سوم، تهران: کتابخانه طهوری.
    11. بهداروند، اکبر. (1362). مزامیر کال، تهران: رواق.
    12. بهداروند، اکبر. (1369). ترانه‌های آب، تهران: برگ.
    13. بهداروند، اکبر. (1379). گزیدة ادبیات معاصر، تهران: کتاب نیستان.
    14. بیگی حبیب‌آبادی، پرویز. (1386). حماسه‌های همیشه، 3 ج. چاپ دوم، تهران: انتشارات فرهنگ گستر.
    15. جوادی آملی، عبدالله. (1372). تحریر تمهید‌القواعد، تهران: انتشارات الزهرا.
    16. ذوالقدری (میرصادقی)، میمنت. (1376). واژه‌نامه هنر شاعری، تهران: کتاب ممتاز.
    17. زمانی‌اصل، مجید. (1377). مزامیر پیاده‌رو، اهواز: مؤسسه فرهنگی انتشارات آیات.
    18. زمانی‌اصل، مجید. (1387). من از عشیره سوسن‌هایم، تهران: نشرتکا.
    19. سجادی، سید جعفر. (1383). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ هفتم، تهران: طهوری.
    20. سراج طوسی، ابونصر. (1382)، اللمع فی التصوف، تصحیح و تحشیه رینولد آلن نیکلسون، ترجمه: دکتر مهدی محبتی، تهران: انتشارات اساطیر.
    21. سعیدی‌راد، عبدالرحیم. (1387). ساعت به وقت دلتنگی، (گزینة اشعار). تهران: نشر تکا.
    22. سعیدی، گل بابا. (1392)، فرهنگ جامع اصطلاحات عرفانی با تکیه بر آثار ابن‌عربی، تهران: انتشارات زوار.
    23. سهروردی، شیخ شهاب‌الدین. (1374). عوارف‌المعارف، مترجم: ابومنصوربن عبدالمؤمن اصفهانی، به اهتمام: قاسم انصاری، چاپ دوم، شرکت تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    24. صفارزاده، محمود. (1396). سفر اول پیدایش، اهواز: نشر الیما.
    25. عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. (1378). منطق‌الطیر، به اهتمام و تصحیح: سید صادق گوهرین، چاپ 14، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    26. غزالی، ابوحامد محمد. (1377). احیاء علوم‌الدین (ربع چهارم)، ترجمه: مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیوجم، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    27. قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم. (1383). ترجمة رساله قشیریه، به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، ترجمه: حسن بن احمد عثمانی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    28. کاشانی، عزالدین محمود بن علی. (1381). مصباح‌الهدایه، با تصحیح و مقدمه و تعلیقات: استاد جلال‌الدین همایی، چاپ ششم، تهران: نشر هما.
    29. کاظمی، داودرضا. (1397). جریان‌شناسی شعر جنگ، تهران: انتشارات سوره مهر.
    30. گوهرین، سید صادق. (1388). شرح اصطلاحات تصوف (دوره 10 جلدی)، چاپ اول، تهران: انتشارات زوار.
    31. مستملی بخاری، اسماعیل بن محمد. (1387). شرح التعرف لمذهب التصوف، ج 3، تصحیح و تحشیه: محمد روشن، چاپ سوم، تهران: نشر اساطیر.
    32. ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1981). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیه الأربعه، چاپ سوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    33. مهرآذین، حسین. (1385). هستی همیشه، شهرکرد: انتشارات مرید.
    34. میرشکاک، یوسفعلی. (1363). قلندران خلیج، تهران: انتشارات بین‌الملل.
    35. میرشکاک، یوسفعلی. (1368). از چشم اژدها، تهران: انتشارات مرکز فرهنگی و هنری اقبال.
    36. میرشکاک، یوسفعلی. (1368). ماه و کتان، تهران: انتشارات برگ.
    37. میرشکاک، یوسفعلی. (1369). از زبان یک یاغ، تهران: انتشارات برگ.
    38. نجاتی، پروانه. (1389). داغ و دغدغه، شیراز: نوید شیراز.
    39. نجف‌زاده بارفروش، محمدباقر. (1372). فرهنگ شاعران جنگ و مقاومت، تهران: کیهان.
    40. نوربخش، جواد. (1378)، فرهنگ نوربخش (اصطلاحات تصوف /ج 5)، چاپ دوم، انتشارات یلدا قلم.
    41. هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1384). کشف المحجوب، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمود عابدی، تهران: سروش.
    42. یثربی، سید یحیی. (1370). فلسفۀ عرفان (تحلیلی از اصول و مبانی و مسائل عرفان). قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

     

    1. بقالان، محمد. (1366). ای دژ مستحکم، روزنامه اطلاعات (ویژه خوزستان). 24 خرداد. شماره 18196.
    2. بقالان، محمد. (1366). رباعیات جنگ. روزنامة اطلاعات،22 آذر، ش 18345، ص 2.
    3. بقالان، محمد. (1366). روزنامة اطلاعات،20 دی. شمارة؟ ص 2.
    4. حسینی، سید حسین. (1387). پیوند عشق و عرفان با ادبیات پایداری، نامه پایداری.‌ دکتر احمد امیری خراسانی.‌ تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، صص 154-135.
    5. ساکی، بهمن. (1366). روزنامة اطلاعات، فرهنگ و ادبیات خوزستان.15 آذر. شمارة 18339، ص 2.
    6. شیدای‌دزفولی، محمد. (1366). روزنامة اطلاعات، حدیث تکسواران، 20 اردیبهشت. شمارة 18167، ص 2.
    7. شیدای‌دزفولی، محمد. (1367). روزنامة اطلاعات، بعد از غدیر.13 آذر. شمارة؟ ص 7.
    8. شیدای‌دزفولی، محمد. (1366). روزنامة اطلاعات، رباعیات جنگ، 22 آذر. ش 18345، ص 2.
    9. طباطبایی، سید عباس. (1366). روزنامة اطلاعات، «ویژۀ خوزستان»، حدیث تکسواران، 20 اردیبهشت. ش 18167، ص 2.
    10. علیزاده، سعید. (1366). روزنامة اطلاعات، فرهنگ و ادبیات خوزستان، 15 آذر. شمارة 18339، ص 2.
    11. لجمیری، عبدل. (1361). نشریه انفال. پیام مناطق نفت‌خیز، شرکت ملی نفت ایران، اول تیر. شمارۀ 54.
    12. یاحسن. علیرضا. (1360). شهید حق، مجلة سروش. 7 آذر. سال سوم، شمارة 123، ص 80.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار