جایگاه وصیت‌نامه‌ها و نامه‌های شهدا در میان ژانرهای ادبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه زبان وادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 کارشناس ارشد ادبیات مقاومت، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

وصیت‌نامه‌های شهدا و نامه‌های برجستۀ پیشوایان دینی، اندیشمندان، عرفا، نویسندگان و همۀ اهل قلم، از جملۀ آثار مکتوب و باارزشی هستند که قسم عظیمی از فرهنگ اعتقادی ما را در بردارند. تحلیل این دست از نوشتارها، چه با عنوان وصیت‌نامه‌ وچه با عنوان اندرزنامه یا نامه،  با توجه به نکات و آموزه‌های اعتقادی و اخلاقی نهفته در آن‌ها، می‌تواند نقش مؤثری در شناساندن ارزش‌های اعتقادی و اخلاقی حاکم در طول تاریخ ایران داشته باشد. با توجه به پیشینۀ طولانی این‌گونه نوشتارها در اندرزنامه‌ها، قرآن، وصایای معصومین و عرفا... با رویکردی تحلیلی‌تاریخی می‌توان آن‌ها را همچون سایر گونه‌ها، نوعی «ژانر» تلقی کرد. همچنین برمبنای نظریۀ کارگفتار آستین و سِرل،  ویژگی‌های مشترکی که در کنش‌های گفتاری این نوشتارها وجود دارد شاهدی دیگر بر این مدعاست. هدف اصلی در این جستار اثبات این نکته است که وصیت‌نامه‌ها و نامه‌ها برمبنای تحلیل محتوای تعلیمی و اخلاقی و کنش‌های گفتاری غالب بر آن‌ها، درخور آن هستند که به‌عنوان یک ژانر به شمار آیند؛ ژانری که افزون بر ایجاد تحول شخصیتی مخاطبان، در حوزۀ گستردۀ اجتماعی و حتی جهانی نیز تولید گفتمان فرهنگی دارد. روش پژوهشی غالب، تحلیلی‌توصیفی مبتنی بر تحلیل محتوای متن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place of Martyrs’ Wills and Letters in Literary Genres

نویسندگان [English]

  • Behjatosadat Hejazi 1
  • Fateme Esfandiyarpour 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Shahid Bahonar University of Kerman
2 MA in Resistance Literature, Shahid Bahonar University of Kerman
چکیده [English]

Martyrs’ wills and the outstanding letters written by religious leaders, thinkers, mystics, writers and all men of letters are among written and valuable works that contain a large amount of our spiritual culture. An analysis of such writings, whether as a will or as an advice or a letter, with the consideration of the beliefs and ethical teachings embedded in them can have an effective role in identifying the prevailing spiritual and ethical values ​​in the course of Iranian history. Given the long history of such writings in advice books, the Quran, the saints and mystics’ wills, etc., it is possible to regard them as a “genre” when studied with an analytical-historical approach. Also, based on J. L. Austin and John R. Searle’s theory of speech act, the common features of the speech acts in these writings can be further evidence of this argument. The main purpose of this article is to prove that wills and letters, based on the analysis of their teachings and ethical content and the speech acts prevalent in them, deserve to be regarded as a genre, the one that, in addition to exerting a change in the personality of the audience, produces cultural discourses in social and even global domains. The dominant research method is a descriptive analysis based on the content analysis of the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • wills
  • letters
  • genre
  • speech act theory
  • Austin and Searle
  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه (1380). ترجمۀ علامه جعفری. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  3. ابراهیمی، ن. (1383). چهل نامۀ کوتاه به همسرم. چ۱۰. تهران: روزبهان.
  4. افشار، ا. و هرمز همایون‌پور (1389). سیاست‌نامۀ ذکاءالملک. تهران: کتاب روشن.
  5. امام‌خمینی(ره). (1391). وصیت‌نامۀ سیاسی، الهی امام‌خمینی. چ۴۸. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام.
  6. امانی چالکی، ب. و سیده‌لیلا تقوی سنگدهی (1393). وصیت‌نامه‌نویسی در صدر اسلام تا پایان خلافت امیرالمؤمنین علی(ع). مجلۀ تاریخ اسلام، ۱۵(59)، 7ـ32.
  7. تفضلی، ا. (1377). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به‌کوشش ژاله آموزگار. چ۲. تهران: سخن.
  8. حسینی، ز. (1396). احکام وصیت‌نامه در مادیان هزار دادستان. چهارمین همایش متن‌پژوهی ادبی، 1ـ18.
  9. خطیب‌رهبر، خ. (1385). تاریخ بیهقی. ج۲. چ۲. تهران: مهتاب.
  10. دهباشی، ع. (1367). نامه‌های جلال آل‌احمد. ج۱. چ۲. تهران: بزرگمهر.
  11. زرقانی، س.م. و محمودرضا قربان صباغ. (1395). چ۱. نطریه ژانر.تهران: هرمس.
  12. سایت بیتوته (1359). وصیت‌نامۀ شهید محمدابراهیم همت: www.beytoote.com  
  13. سایت ضیاءالصالحین (1397). وصیت‌نامۀ شهید چمران به امام موسی‌صدر. درج در: www.ziaossalehin.ir      
  14. شمیسا، س. (1376). انواع ادبی. چ۵. تهران: فردوسی.
  15. صفوی، ک. (1395). درآمدی بر معنی‌شناسی. چ۶. تهران: سورۀ مهر.
  16. عمارتی مقدم، د. (1390). نقش موقعیت در شکل‌گیری ژانر. نقد ادبی، 4(15)، 87‌ـ111.
  17. محمدبن‌منور. (1313). اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید ابی الخیر. به‌تصحیح احمد بهمنیار. تهران: کتابخانۀ طهوری.
  18. مشتاق‌مهر، ر. (1385). حکمرانی آرمانی ایرانیان در اندرزنامه‌های جاویدان خرد. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ۶، 85‌ـ98.
  19. مکاریک، ا.ر. (1393). دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. چ۵. تهران: آگه.
  20. نجفی، س. و بهرام امانی چالکی (1390). بررسی وصیت‌نامه‌نویسی در دورۀ اسلامی تا پایان خلافت اموی. پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان، زنجان.
  21. وحدانی‌فر، ه. (1396). تحلیلی بر وصیت‌های اعتقادی، اخلاقی و تربیتی پیامبر اسلام به امام‌علی(ع). کنفرانس ملی رویکردهای نوین علوم انسانی در قرن 21.

22.Dictionary Axford