نقد جامعه‌شناختی اشعار اعتراضی سُمَیسِر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

جنگ، اختلاف، ظلم و... از حقایق سدۀ پنجم هجری در سرزمین اندلس است که باعث ظهور نوعی ادبیات اعتراضی و مقاوم در برابر شرایط ناگوار سیاسی و اجتماعی محیط گردید. نمونه‌ای از شاعران این دوره، سمیسر است که با واقع‌بینی و درک شرایط محیط خود و با هدف حفظ آرمان‌های حقیقی اسلامی در جامعۀ خود، از طریق اشعار هجو و انتقادی به نقد اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار خود پرداخته است. اشعار وی سراسر خشم، اعتراض و انتقاد از جامعه و سیاست حاکمان وقت است و نیز با سرودن اشعاری از نوع «شعرِ آشوب» با پرخاشگری، مردم شهرش را به‌خاطر حسادت مورد انتقاد قرار می‌دهد. روش پژوهش حاضر توصیفی‌تحلیلی و با رویکرد جامعه‌شناسانه است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد مفهوم انتقاد و پایداری در شعر و ادبیات این دوره به داشتن حمیت و غیرت دینی، روحیه، احساس و عواطف انسانی و میهنی شاعر برمی‌گردد و شعر وی نمونۀ والایی از انتقاد و پایداری این دوره می‌باشد. نیز شاعر در اشعار خود در قالب هجو، با زبانی ساده ولی با نگاهی نقادانه و از سوز دل، شکوائیۀ خود را از جامعه و روزگار خود به تصویر می‌کشد و با آگاهی از مسائل سیاسی و دینی جامعۀ خود به مقابله با فساد، ظلم، فتنه و خیانت به مسلمانان برمی‌خیزد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Sociological Analysis of Assumayser’s Protest Poetry

نویسندگان [English]

  • Amir Moghaddam Mottaghi 1
  • Molood Khovancheh Zard 2
  • Masoud Bavanpouri 3
1 Associate Professor of Arabic Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad
2 MA in Arabic Language and Literature, Azarbaijan Shahid Madani University
3 PhD Candidate of Arabic Language and Literature, Azarbaijan Shahid Madani University
چکیده [English]

War, disagreement, oppression, etc. are among the facts of Al-Andalus of the fifth century AH that led to the emergence of a sort of protest and resistance literature that stood against the adverse political and social conditions of the land. An example of the poets of this period is Assumayser who criticized the political and social conditions of his time having realized and understood the realities of his environment, aiming to preserve true Islamic ideals in his society. His poems are full of outrage, protest and criticism of the society and the politics of the rulers of the time. He also criticizes the townspeople for their jealousy by writing “chaotic poetry” characterized by aggression. This is a descriptive research with a sociological approach. Results show that the concept of criticism and resistance in the poetry and literature of this period reveals the poet’s religious zeal and ardor as well as his humanitarian and patriotic spirit, feelings and emotions, making his poetry a great example of the criticism and resistance of this period. Using satiric, simple language but assuming a critical, pathetic perspective, the poet expresses his protest against his society and his era. Also, knowing the political and religious issues of his society, the poet resists the corruption, oppression, sedition and betrayal exerted on Muslims.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • sociological approach
  • protest poetry
  • satire
  • Al-Andalus
  • Assumayser
  1. ابولبدة، ر.ا.ا. (2007). شعر الحروب و الفتن فِی الأندلس (عصر بنی أحمر)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، نابلس (فلسطین)، الدراسات العلیا فی جامعة النجاح الوطنی.
  2. ارشاد، ف. (1391). کندوکاوی در جامعه‌شناسی ادبیات. تهران: آگه.
  3. ایزدی، ج. (1392). نسبت اخلاق و سیاست. مجلۀ اطلاعات سیاسی‌اقتصادی، 292، 4-16.
  4. بله علی، ع. (2007). المقاومة فی الشعر الأندلسی؛ دراسۀ تحلیلیۀ نقدیة: www.marefa.org/index.php.
  5. پورممتاز، ع. (1372). فرهنگ جامع چاپ و نشر. تهران: مؤسسۀ نمایشگاه‌های فرهنگی.
  6. پشت‌دار، ع.م. (1392). چشم‌انداز آزادگی و ادب اعتراض در شعر فارسی، دوفصلنامۀ تخصصی علوم ادبی، 3(5)، 157-180.
  7. درگاهی، ز.ع. (1389). شعر، نقد و شعر اجتماعی. کتاب ماه ادبیات، 152، 37-42.
  8. الراشد، س. (1392). المقاومة فی الشعر الأندلسی: jamahir.alwehda.gov.say.
  9. رجبی، ف. (1390). رویکردهای انسانی به شهر در شعر معاصر عربی و فارسی. مجلۀ ادب‌پژوهی، 15، 59-82‌.
  10. روزبه، م.ر. (1386). ادبیات معاصر ایران (شعر). چ۳. تهران: روزگار.
  11. الزبیدی، م.ح. (1977). دور ابن زیدون السیاسی و الدبلوماسی فی الأندلس فی عصر ملوک الطوائف. مجلة المؤرخ العربی، 4، 145-168.
  12. زرین‌کوب، ع.ح. (1382). نقد ادبی. تهران: امیرکبیر.
  13. زینی‌وند، ت. و پروانه ستایش‌نیا (1390). درآمدی تحلیلی بر شعر عصر انحطاط در پرتو جامعه‌شناختی ادبی. فصلنامه لسان مبین، ۳(۶)، 74-106.
  14. شمیسا، س. (1387). انواع ادبی، چ۳، تهران: میترا.
  15. الشنترینی، أ.ع.ب. (1939). الذخیرة فی محاسن أهل الجزیرة، القاهرة: لجنة التألیف و الترجمة و النشر.
  16. العامودی، م.م. (2001). شِعر السمِیسِرِ أبی القاسم خلف بن فرج الالبیری 480 جمع ودراسة. مجلة الجامعة الاسلامیة، غزة، کلیة الآداب الجامعة الاسلامیة، غزۀ المجلد التاسع، ۲، ۱۷۵-۱۴۵.
  17. العامودی، م.م. (1431ق) شعراء اندلسیون. غزه: مطبعة المقداد.
  18. قربانپور آرانی، ح. (1378). ادبیات پرخاشگر، زمینه‌های اجتماعی و آثار آن. کیهان فرهنگی، 661، 26-29.
  19. المقری التلمسانی، أ.م. (1988). نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب. تحقیق الدکتور إحسان عباس. بیروت: دار صادر.
  20. منصوری، خ. (1392). واقع‌بینی و آرمان‌گرایی در سیرۀ امام‌کاظم(ع): WWW.SAMAMOS.COM، آخرین بازبینی: 15/08/۱۳۹۵.
  21. نوین، ح. (1390). رویکردهای جامعه‌شناختی در شعر پایداری. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی کاوشنامه، ۱۲(23)، 219-241.
  22. نوروزی، ف. (1392). نقد زیبایی‌شناسی و اخلاقی. تالارهای ایران‌سیتی: www.tebyan-zn.ir/persian_literature.html، آخرین بازبینی: 15/ 08/ ۱۳۹۵.
  23. نیکوبخت، ن. (1380). هجو در شعر فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
  24. ولک، و. و رنه اوستین (1382). نظریه ادبیات. ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. چ۳. تهران: نیلوفر.