بازتاب تلمیح و تشبیه به حضرت عباس(ع) در اشعار دفاع مقدس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه، شیراز

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی بازتاب تلمیح و تشبیه به حضرت عباس(ع) در اشعار دفاع مقدس شعرای معاصر انجام گرفت. روش،کتابخانه‌ای است که به بیان نمونه‌هایی از جلوه‌های ادبی تلمیح و تشبیه نسبت به حضرت عباس(ع) در اشعار دفاع مقدس در موضوعات اعتقاد قلبی به حضرت عباس(ع)، غیرت، جانباز و جانبازی، سقای کربلا، عباس‌های جبهه، جامعۀ پس از جنگ، خون‌خواهی آب، عنایت حضرت و دشت عباس پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد نگاه مذهبی موجود در ادبیات و اشعار دفاع مقدس، بیانگر شخصیت و عملکرد و جایگاه تاریخی و دینی حضرت عباس(ع) در نزد رزمندگان و شعرا بوده که سبب شده در تلمیح، تشبیه، استعاره و رفتارگرایی‌های موجود در اشعار اشارۀ مستقیم به شخصیت حضرت عباس(ع) شود. و از طرفی، شباهت و تطابق‌های دفاع مقدس با کربلا و عاشورا و عملکرد افراد حاضر در این واقعه سبب شده که در شعر دفاع مقدس نگاه مستقیم به دلاوری و ایثار حضرت عباس(ع) داشته باشند و شعرا با شبیه‌سازی و بیان نمونه‌هایی از رفتار و عملکرد حضرت عباس(ع) در رزمندگان هشت سال دفاع مقدس، حجم زیادی از صنایع ادبی و کلامی خود را به تشبیه این دلاوری‌ها به حضرت عباس(ع) و همچنین بازسازی و تلمیح وقایع کربلا، عاشورا و حضرت عباس(ع) و جنگ تحمیلی اختصاص دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Manifestations of Allusion and Simile Referring to Hazrat Abbas (PBUH) in Sacred Defense Poetry

نویسنده [English]

  • Omidvar Malmali
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Izeh Branch
چکیده [English]

This research was conducted with the aim of studying the way Hazrat Abbas (PBUH) is referred to as the subject of simile and allusion in Sacred Defense poems. This is a library research discussing instances of literary simile and allusion referring to Hazrat Abbas (PBUH) in Sacred Defense poems in the subjects of strong belief in Hazrat Abbas (PBUH), zeal, veteran and veteranship, Saqaye Karbala, Abbases of the front, the post-war society, water’s thirst for retribution, the favor of the Hazrat, and Dashte Abbas. Findings show that the religious outlook existing in Sacred Defense literature and poetry indicates the religious and historical function and place of Hazrat Abbas (PBUH) in poets and veterans, resulting in explicit references to the character in allusions, similes, metaphors, and behaviorism. Also, the similarities between the Sacred Defense and Ashura and the achievements of the people present in this event have led to explicit references to Hazrat Abbas’ courage and sacrifice in the Sacred Defense poetry. By simulating and expressing manifestations of Hazrat Abbas’ behavior and conduct in the warriors of the eight-year Sacred Defense, poets devoted a large amount of their stylistic devices to the association of the warriors’ valor with that of Hazrat Abbas (PBUH) as well as to the reconstruction of and allusion to the events of Karbala, Ashura, Hazrat Abbas (PBUH), and the Imposed War.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hazrat Abbas
  • Ashura
  • Holy Defense
  • allusion
  • simile
  1. قرآن کریم.
  2. بی‌نام (1373). حماسه قلاقیران (مجموعه‌اشعار سومین کنگرۀ شعر دفاع مقدس). ایلام: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت انتشارات و ادبیات.
  3. بی‌نام (1374). هشت فصل عشق (مجموعه‌اشعار چهارمین کنگرۀ شعر دفاع مقدس). ارومیه: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات.
  4. بی‌نام (1375). خط سبز، یادگار سرخ (برگزیده اشعار جمعی از شاعران معاصر در زمینۀ دفاع مقدس و سرداران شهید استان اصفهان). اصفهان: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت انتشارات و ادبیات.
  5. بی‌نام (1375). شقایق‌های اروند (مجموعه‌اشعار ششمین کنگرۀ سراسری شعر دفاع مقدس). آبادان: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات.
  6. بی‌نام (1375). ناگهانهای سرخ (مجموعه‌اشعار پنجمین کنگرۀ سراسری شعر دفاع مقدس). آبادان: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت انتشارات و ادبیات.
  7. بی‌نام (1377). سفرنامه آسمان (مجموعه‌اشعار هشتمین کنگرۀ سراسری شعر دفاع مقدس). اصفهان: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات.
  8. بی‌نام (1377). هفتمین فصل غزل (مجموعه‌اشعار هفتمین کنگرۀ سراسری شعر دفاع مقدس). اصفهان: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت انتشارات و ادبیات.
  9. بی‌نام (1382). میعاد دوازدهم (مجموعه‌اشعار برگزیدۀ دوازدهمین کنگرۀ سراسری شعر دفاع مقدس). تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، معاونت ادبیات و انتشارات.
  10. بی‌نام (1385). فقط همین (مجموعه‌شعر دفاع مقدس استان اصفهان). اصفهان: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت انتشارات و ادبیات.
  11. اسرافیلی، ح. (1385). زخم سیب (مجموعه‌اشعار برگزیدۀ پانزدهمین کنگرۀ سراسری شعر دفاع مقدس ارومیه). تهران: صریر.
  12. اصفهانی، ح.ع.ح. (1337). قصص‌الانبیا از آدم تا خاتم. تهران: کتابچی.
  13. باقری، آ. (1384). صهبای عشق. تهران: نسیم حیات؛ با همکاری قم: صریر.
  14. بی‌نام. (1371). این شرح بینهایت. تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس.
  15. دریانورد، غ. (1385). ره‌آورد آورد (مجموعه‌شعر پایداری استان بوشهر). بوشهر: کنگرۀ بزرگداشت سرداران و 2000 شهید استان بوشهر.
  16. ده‌بزرگی، ا. (1378). شروه و شقایق. شیراز: کنگرۀ سرداران و 14هزار شهید استان فارس.
  17. ذبیحی، ذ. (1382). حماسه سبز (مجموعه‌شعر شاعران استان مازندران). تهران: عروج نور، با حمایت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
  18. رستم‌پور، م.ر. (1385). هفت مرتبه باران (مجموعه‌شعر شاعران حوزه جنوبی استان ایلام). تهران:  نقش‌آفرینان بابکان.
  19. زریان، ر. (1386). در صلاة باران (مجموعه‌اشعار دفاع مقدس استان گیلان). تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
  20. سنگری، م.ر. (1385). نقدوبررسیادبیاتمنظومدفاعمقدس. چ2. تهران: پالیزان.
  21. ـــــــــــــــــ. (1390). ادبیاتدفاعمقدس. تهران: صریر.
  22. صدر محمدی، م. (1385). یادگار سبز (مجموعه‌شعر دفاع مقدس استان آذربایجان شرقی). تهران: صریر.
  23. صفی‌پوری شیرازی، ع.ع. (1393). منتهی الارب فی لغة العرب. ترجمۀ محمدحسن فؤادیان و علیرضا حاجیان‌نژاد. تهران: دانشگاه تهران.
  24. عظیمی‌مهر، ا. و فرشاد فرصت صفایی (1386). خلسه در خون (مجموعه‌اشعار دفاع مقدس استان کرمانشاه). تهران: صریر.
  25. قزوه، ع.ر. (1384). روایت چهاردهم (مجموعه‌اشعار برگزیدۀ چهارمین کنگرۀ سراسری شعر دفاع مقدس). تهران: لوح زرین، صریر.
  26. محمدی‌پور، ف. (1386). کنار چشم خدا (مجموعه‌اشعار دفاع مقدس استان همدان). تهران: صریر.
  27. مکارمی‌نیا، ع. (1385). بررسیشعردفاعمقدس. تهران: ترفند.
  28. بزرگ بیگدلی. س و مریم صادقی (1386). بازتاب شخصیت پیامبر(ص) در شعر معاصر فارسی. مجلۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 9،  253ـ279.
  29. خانلو، ک. و دیگران (1394). تبلور عاشورا در اشعار شاعران دفاع مقدس. اولین همایش ملی علوم انسانی اسلامی. قم.
  30. خانلو، ک. و دیگران (۱۳۹۴). تبلور عاشورا در اشعار شاعران دفاع مقدس. همایش سراسری علمی‌پژوهشی شناخت اخلاق و آداب حسینی. شهرستان تایباد، شورای فرهنگی عمومی و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی. 03/03/1394. نشانی: www. civilica. com/Paper-ANDISHEH01-ANDISHEH01_179. html.
  31. نظری، ن. و صغری‌سادات جعفری‌نیا (1389). انعکاس عاشورا، یکی از خصیصه‌های شعر دفاع مقدس. مجلۀ سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 3(۷)، 61ـ77.
  32. یگانه، س. و مهین پناهی (۱۳۹۱). سیمای جانباز در غزل دفاع مقدس (تحلیل و بررسی شخصیت‌پردازی جانباز در غزل). ششمین همایش پژوهش‌های ادبی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی. 05/10/1391. نشانی: www.civilica.com/Paper-LRC06-LRC06_098.html.