تأملی در رمان جنگ و تعریف آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی .

2 استاد، گروه زبان وادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی .

3 استادیار، گروه زبان وادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی .

چکیده

 این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، به نقد تعاریف موجود از رمان جنگ می‌پردازد و با مطالعة هشت رمان جنگ‌ و با توجه به ویژگی‌های ساختاری این نوع رمان،  فارغ از جنبه‌های محتوایی، آن را تعریف می‌کند. مطالعة ساختاری این رمان‌ها، نشان می‌دهد که عناصر داستانی برخی از آن‌ها، ارتباط بیشتری با جنگ دارند و می‌توان‌ آن‌ها را رمان‌های کاملاً جنگی دانست و نیز می‌توان عناصری را یافت که در همة رمان‌های بررسی‌شده، مشترک هستند. می‌توان گفت که مهم‌ترین وجه تمایز رمان‌های جنگ از دیگر رمان‌ها، بن‌مایه‌هایی هستند که در آن‌ها، تکرار می‌شوند. بنابراین، بر اساس بن‌مایه‌های به‌کاررفته در رمان‌های جنگ، آن‌ها را به دو دستة رمان‌های کاملاً جنگی و رمان‌هایی که با جنگ، ارتباط غیرمستقیم دارند، تقسیم کرد. بر اساس عناصر مشترکی که در این رمان‌ها وجود دارد، می‌توان رمان جنگ را رمانی دانست که به موضوع جنگ و پیامدهای آن می‌پردازد. داستان این رمان‌ها در زمان تاریخی وقوع جنگ یا سال‌های پس از آن و در میدان نبرد، شهرهای تحت هجوم دشمن یا مکان‌های دور از جبهه رخ می‌دهد، شخصیت سرباز و حادثة مرگ، بن‌مایه‌های اصلی این نوع رمان به‌شمار می‌روند و ابزار و ادوات جنگی و تأثیرات اجتماعی جنگ، بن‌مایه‌های فرعی آن هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Contemplation on War Novel and its definition

نویسندگان [English]

  • Fateme Hosseini Ashagh Abadi 1
  • Mohammad Parsanasab 2
  • Hossein Bayat 3
1 Ph.D. in Persian Literature, Kharazmi University .
2 Professorof Persian Language and Literature, Kharazmi University.
3 ssistant Professor of Persian Language and Literature, Kharazmi University.
چکیده [English]

This study, employing a descriptive – analytic method, criticizes the existing definitions of war novels and defines it by studying eight war novels considering the structural features of this type of novel, regardless of the features related to the content. The structural study of these novels shows that the narrative elements of some of them have more relation to war, so that they could be considered as full war novels and some common elements, which have been analyzed in all novels, could be found. It can be claimed that the most distinguishing feature of war novels compared to other novels, is the motifs which are repeated in such novels. Therefore, based on the motifs which are employed in war novels, they can be divided into two following categories: full war novels and novels which have indirect relation to war. Based on common elements which are present in these novels, war novel can be considered as the novel which deals with the subject matter of war and its consequences, it takes place in the historical period in which the war happens and the years thereafter, and in the battlefield, cities under enemy attack or the places far from the front; the soldier's character and the incident of death are the main motifs of this type of novel and armaments and ammunitions and the social effects of war constitute its secondary motifs.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • War Novel
  • Anti-war novel
  • Resistance Novel
  • Holy Defense Novel
  • motif
1ـ امیری خراسانی، احمد؛ هدایتی، فاطمه. (۱۳۹۳). «ادبیات پایداری، تعاریف و حدود». ادبیات پایداری، ش ۱۰، صص ۲۳ـ۴۲.
2- پارسانسب، محمد. (۱۳۸۸). «بن‌مایه، تعاریف، گونه‌ها، کارکردها و... ». فصل‌نامة نقد ادبی، سال اول، شمارة 5، صص 7ـ40.
3- ـــــــــــــــــــ (۱۳۹۰)، نظریه و نقد رمان تاریخی فارسی، چاپ دوم. تهران: چشمه.
4ـ چهرقانی، رضا. (۱۳۹۶). ادبیات پایداری در ایران. ادبیات پارسی معاصر، سال هفتم، ش دوم، صص ۱ـ۳۳.
5ـ حنیف، محمد. (۱۳۹۶). نوشتن در سایة جنگ. تهران: شهرستان ادب.
6- دهقان، احمد. (۱۳۹۲). سفر به گرای 270 درجه، چاپ هفدهم. تهران: سوره مهر.
7- ــــــــــــ (۱۳۹۳). پرسه در خاک غریبه، چاپ دوم. تهران: نیستان.
8- رحمان‌دوست، مجتبی. (۱۳۸۹). «رمان مقاومت، منابع، مضامین و بایدها». نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دورة ۴۴، ش ۱۵۶، صص ۴۶۵ـ۴۸۵.
9- رمارک، اریش ماریا. (۱۳۸۸). در غرب خبری نیست. ترجمه سیروس تاج‌بخش، چاپ پنجم. تهران: ناهید.
10- رشیدی‌فرد، عطاءالله. (۱۳۸۳). «رمان جنگ (بر اساس ساختار رمان‌های زمین سوختة احمد محمود و زمستان 62 اسماعیل فصیح)». پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت‌ معلم تهران.
 11- سجودی، فرزان. (۱۳۸۵). «ساختار شعر پایداری». بی‌ناب، ش ۱۰، صص ۱۵۸ ـ ۱۶۳.
12- سعیدی، مهدی. (۱۳۸۷). «ادبیات جنگ و تعابیر دیگر آن در ایران». کتاب ماه ادبیات. شمارة 136، صص 76ـ79.
13- سلیمانی، بلقیس. (۱۳۸۰). تفنگ و ترازو. تهران: روزگار.
 14- سنگری، محمدرضا. (۱۳۸۳). «ادبیات پایداری». مجلة شعر، ش 39، صص 45ـ53.
15- ــــــــــــــــــــ (۱۳۹۲). ساحت‌های مطالعاتی ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
16- ــــــــــــــــــــ (۱۳۹۷). قلم‌های قدبلند. تهران: کانون اندیشة جوان.
17ـ سیدحسینی، رضا. (۱۳۷۳). رمان جنگ در جهان. مجموعه مقالات سمینار بررسی رمان جنگ در ایران و جهان. تهران: بنیاد جانبازان انقلاب اسلامی ایران.
18ـ شاکری، احمد. (۱۳۹۴). جستاری در اصطلاح‌شناسی و مبانی ادبیات داستانی دفاع مقدس. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
19- شریفی، مهدی. (۱۳۸۷). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: نشر نو و معین.
20- شکری، غالی. (۱۳۶۶). ادب مقاومت. ترجمه محمدحسین روحانی. تهران: نشر نو.
21- شوهانی، علی‌رضا. (۱۳۸۹). «سیری در رمان جنگ دهة ۶۰». تاریخ‌ادبیات، ش ۶۵، صص ۱۵۳ـ۱۷۲.
22- فرشیدورد، خسرو. (۱۳۷۸). دربارة ادبیات و نقد ادبی، چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
23- قاسم‌نژاد، علی. (۱۳۷۶). «ادبیات جنگ». دانشنامة ادب فارسی، جلد دوم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. صص ۴۸ـ۵۲.
24- کاپلو، تئودور و پاسکال ونسن. (۱۳۸۹). جامعه‌شناسی جنگ. ترجمه هوشنگ فرخجسته. تهران: جامعه‌شناسان.
25- کوثری، مسعود. (۱۳۷۹). تأملی در جامعه‌شناسی ادبیات. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
26- میرصادقی، جمال؛ میرصادقی، میمنت. (۱۳۷۷). واژه‌نامة هنر داستان‌نویسی. تهران: کتاب مهناز.
27- هارلوو، باربارا. (۱۳۷۶). «ادبیات مقاومت». ترجمه عبدالمجید اسکندری. کیهان فرهنگی، ش 139، صص 79ـ81 .
28- Abrams, M. H(1370), A Glossory of literary terms, third edition, Tehran, Rahnama.                                                                                                                                                  
29- Calloway, Catherine (2013), War in literature and drama, in: Oxford index: oxfordindex.oup.com, recipt date: 2019/12/09.                                                                                                                                                                          
30- Cuddon, J.A (1999), Dictionary of literary terms and literary theory, penguin reference.                                                                            
31- Hogboldt, Peter (1933), “Ethical and social problems in the German war novel”; in: The Journal of English and Germanic philology, vol 32, No 1.
32- J. Searle, William(1981), “The Vietnam war novel and the reviewers, in: wiiay online library: online library. Wilay.com, receipt date: 2020/08/29.
33- Sunborn, Wallis R, (2012), The American novel of war, Jefferson: McFarland.
 
34- Woodward, Joe (2005), “The literature of war”; in: Poets and writers: www. pw. Org,  receipt date: 2019/12/09.