تحلیل روساخت و ژرف‌ساخت شعر مقاومت: با تکیه بر شعر قاسم حداد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه زابل .

چکیده

ارزیابی سطوح گوناگون گفتمان، امکان دستیابی به برداشتی جدید از آن را فراهم می‌نماید و تعاملات زبان با ساختارهای ایدئولوژیک را کشف می‌کند. تحلیل گفتمان انتقادی این امکان را فراهم می‌آورد که دو عامل ایدئولوژی و قدرت که در فرایند ارتباط زبانی، تأثیر مهمی در روساخت و ژرف‌ساخت زبان دارند بررسی شوند. تئون ون‌دایک (Teun van Dijk)، ازجمله نظریه‌پردازان این حوزه، تحلیل گفتمان انتقادی را به‌مثابة ابزاری نیرومند برای تحلیل‌های اجتماعی می‌داند. الگوی پیشنهادی وی معیار مناسبی جهت تحلیل شعر پایداری است که غالبا برپایة برجسته‌سازی نکات مثبتِ «خود» و حاشیه‌رانی نکات منفیِ «دیگری» بنا شده‌است. قاسم حداد (1926-1995م) ازجمله شعرای معاصر بحرین است که نظام دوقطبی برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی، نقش اساسی در شکل‌بندی گفتمان شعر وی دارد. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی در پی آن است تا نشان دهد قاسم حداد از چه تمهیدات گفتمانی در روساخت اشعار مقاومتش استفاده نموده تا ژرف‌ساخت آن در راستای برجسته‌سازی هویت خود و حاشیه‌رانی هویت دیگری موفق عمل نماید. نتایج نشان می‌دهد نظام گفتمانی اشعار مقاومت قاسم حداد، بیشتر بر پایة شگردهای معناسازی، ساختار گزاره‌ای، دستور زبان و استدلال بنیاد نهاده شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Superstructure and Depth of Resistance Poetry: A Case Study of Qasem Haddad's Poetry

نویسنده [English]

  • Abdolabaset Arab Yousofabadi
Assistant Professor of the Department of Arabic Language and Literature, Zabol University.
چکیده [English]

Assessing the different levels of discourse allows for a new understanding of it and discovers the interactions of language with ideological structures. Critical discourse analysis makes it possible to examine the two factors of ideology and power that have an important impact on the superstructure and depth of language in the process of linguistic communication. Teun van Dijk, one of the theorists in this field, considers critical discourse analysis as a powerful tool for social analysis. His proposed model is a good criterion for analyzing the poetry of resistance, which is often based on highlighting the positive points of the "self" and marginalizing the negative points of the "other". Qassim Haddad (1926-1995) is one of the contemporary Bahraini poets that is attributed to socio-political poetry, whose bipolar system of emphasis and marginalization plays a key role in shaping his poetic discourse. Relying on a descriptive-analytical method, the present study seeks to show what discourse measures Qassim Haddad used in the superstructure of his resistance poems in order to deepen it in order to highlight his own identity and marginalize another identity. The results show that the discourse system of Qassim Haddad's resistance poems is based more on semantic techniques, propositional structure, grammar and reasoning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Teun van Dijk
  • depth
  • superstructure
  • resistance literature
  • Qassim Haddad
باطنی، محمدرضا. (1366ش). نگاهی تازه به دستور زبان، چ1. تهران: آگاه،
حداد، قاسم. (2000م). الأعمال الشعریة. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
خورشا، صادق؛ توحیدی‌فر، نرجس. (1399ش). « فرآیند به‌کارگیری نقاب برای اسطوره‌سازی در تحلیل گفتمان لاکلا و موف (در قصیده «خروج رأس الحسین من المدن الخائنة» از قاسم حداد». دانشگاه شهید بهشتی، پژوهشنامة نقد ادب عربی، دورة 10، شمارة20، صص 99-120.
کوچری، رضا. (۱۳۸3ش). «شرح حال و بررسی اشعار قاسم حدّاد». دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی: پایان‌نامة کارشناسی ارشد.
مشکوة‌الدینی، مهدی. (1366). دستور زبان فارسی بر پایة نظریة گشتاری. مشهد: دانشگاه فردوسی.
یارمحمدی، لطف‌الله. (1381). «تحلیل گفتمان با استفاده از مؤلفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی گفتمان‌مدار با عنایت به تصویرسازی کارگزاران اجتماعی»، دانشگاه شهید باهنر، نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دورة8، شمارة10، 105-119.
Van Dijk, T. A. “Ideology and Discourse Analysis”. Journal of Political Ideologies. 11(2). Pp: 115-140. 2006.
Van Dijk, T.A. “Opinions and Ideologies in the Press”. in Approaches to Media Discourse. (ed.) by Bell, A. and Peter Garrett, Oxford: Blackwell, 21-63. 1998.
Van Dijk, T.A. Principles of Critical Discourse Analysis: in Critical Discoursc Analysis, (ed.) M. Toolan, London: Routledge. 2002.
Walker, V. “Codeswitching as a power and solidarity strategy in the foreign language classroom: an analysis of language alternation strategies utilized in a Portuguese-English higher education class”. Innervate. Vol 3. PP. 362.363. 2011.